Coevorden – In de voormalige synagoge aan de Kerkstraat is zondagmiddag de David en Mietje Krammerkamer geopend. Achterkleinzoon David Krammer van het echtpaar opende de kamer in aanwezigheid van zijn zussen Tirtsa de Haas en Shoshana Nash en zijn nicht Revital de Haas, dochter van Tirtsa. Zij waren speciaal overgekomen vanuit Zwitserland en Israël.
Ook aanwezig waren burgemeester Bert Bouwmeester en zijn echtgenote.
Dewi Hölscher, Melissa Jansen en Phaedra Winter, leerlingen van 5havo van De Nieuwe Veste, maakten een profielwerkstuk met daarin een voorstel om de geheel vernieuwde voorkamer van de godsdienstwoning in te richten als David en Mietje Krammerkamer.
De middag werd geopend door voorzitter Wilhelmina Hein van Stichting Synagoge Coevorden. “Het is fijn, dat de jeugd zoveel belangstelling heeft voor de historie. Het onderzoek naar het verleden houdt gelukkig nooit op.”
Trots
Docent geschiedenis Mark Schuitema toonde zich bijzonder trots op zijn leerlingen en duidde op het nut van historisch onderzoek in de eigen omgeving. Onlangs werd een bezoek gebracht aan Herinneringscentrum Kamp Westerbork, een bezoek aan Auschwitz staat nog op het programma.
Veel geleerd
Daarna gaven Dewi, Melissa en Phaedra Winter uitleg over hun profielwerkstuk. Zij gaven aan veel geleerd te hebben van de historie. “We hebben veel ervaring opgedaan. We wisten niet zoveel over het Joodse geloof, maar nu weten we er veel van.”
Zij overhandigden vervolgens hun profielwerkstuk aan de familie van David en Mietje Krammer. Achterkleinzoon David Krammer sprak zijn waardering uit voor het werk van de drie jongeren en wenste de synagoge veel succes met de voortzetting van het mooie werk.
Memoeza
Krammer bracht vervolgens de memoeza aan. Het is gebruik van vele Joden om bij binnenkomst van het vertrek waar een mezoeza is aangebracht deze aan te raken en vervolgens de vingers naar de lippen te brengen. De mezoeza wordt altijd op een rechterdeurpost aangebracht. Tot slot opende hij de deur van de kamer, waarna iedereen het vertrek uitvoerig kon bekijken.
Belangstellenden kunnen vanaf donderdag 5 december deze kamer bekijken als onderdeel van de vaste tentoonstelling van de synagoge.
David en Mietje Krammer
David Krammer is geboren op 5 december 1862 en Mietje Keizer is geboren op 28 januari 1864, beiden in Leeuwarden. David en Mietje trouwen op 22 november 1884 en ze gaan daarna in Lemmer wonen. Hier krijgen ze drie kinderen, Bardiena, Herman en Sara. Na hun verhuizing naar Gorredijk wordt hun vierde kind Izac geboren. In 1892 verhuizen David en Mietje naar Coevorden. Daar betrekken ze de woning naast de synagoge, Kerkstraat 38, waar nog zeven kinderen worden geboren: Clara, Bernard, Andries, Abraham, Salomon, Jacob en Hendrik.
David Krammer was beroepen als godsdienstleraar van de zelfstandige Joodse gemeente in Coevorden en is dat 43 jaar gebleven. In 1935 nam David afscheid als godsdienstleraar en werd hij opgevolgd door David Keizer. David Krammer was een geliefd persoon in Coevorden en werd door iedereen rabbi genoemd. Velen, zowel Joden als anderen, vroegen hem regelmatig om raad en hij was een leidende figuur in deze gemeente.
David en Mietje, zeven van hun elf kinderen en vijftien kleinkinderen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog weggevoerd en vermoord in een van de vernietigingskampen in Polen. Hun dochter Clara was al in 1938 overleden en zij is als enige van de familie Krammer in Coevorden begraven.
